Stel je voor: een flexibele manier om arbeidstijd te beheren die meebeweegt met de wisselende behoeften van je organisatie. Dat is precies waar de jaarurensystematiek of urenbank om draait. Het is een methode om je arbeidstijd flexibel te organiseren over een bepaalde referteperiode, in plaats van strikt vast te houden aan een beperkt aantal uren per week of maand. Je leest er hier alles over.
Wat is een jaarurensystematiek?
De jaarurensystematiek, ook bekend als een plus-minus conto of urenbank, is een flexibele methode om arbeidstijd te regelen binnen een bepaalde referentieperiode. Het stelt werkgevers in staat om af te wijken van normale arbeidsduurgrenzen, waarbij werknemers in drukke periodes meer kunnen werken en in rustigere tijden minder, maar altijd met behoud van loon en zekerheid.
Deze flexibele werktijdregeling maakt het mogelijk om je werktijden aan te passen aan de fluctuerende behoeften van de organisatie, zonder meteen extra personeel te hoeven inhuren. Het is een kosteneffectieve manier om de beschikbare werktijdcapaciteit en de ervaring van vaste werknemers optimaal te benutten. Zo voorkomt het enerzijds dat er in piekperiodes extra arbeidskrachten moeten worden aangetrokken en anderzijds dat er in rustigere periodes meer werknemers ingezet worden dan nodig is. Een plus minus conto of jaarurensystematiek kan dus een structurele oplossing zijn voor seizoenschommelingen, onvoorspelbare werkhoeveelheid en afwisselende situaties van hollen of stilstaan.
De plus-min conto biedt bovendien, op voorwaarde dat deze goed is ingericht, flexibiliteit aan zowel werknemers als werkgevers. Werknemers kunnen hun werktijd aanpassen aan hun persoonlijke behoeften, terwijl werkgevers kunnen inspelen op piekperiodes zonder meteen extra personeel in te hoeven huren.
Hoe werkt de jaarurensystematiek?
In plaats van een vast aantal uren per week of maand te werken, wordt er gekeken naar het totale aantal uren dat een werknemer werkt in een bepaalde referteperiode. Deze uren kunnen flexibel worden ingedeeld. In drukke periodes kan er meer gewerkt worden, terwijl in rustigere tijden de uren verminderd kunnen worden. Deze referentieperiode kan variëren van één tot meerdere jaren. In theorie zijn ook kortere referteperiodes mogelijk, zoals een kwartaal of een half jaar. Bij Audi Brussel wordt dit systeem zelfs toegepast op een referteperiode van 6 jaar. Lees hier hoe wij Audi daarbij hebben geholpen.
Het systeem van jaarurensystematiek werkt op basis van een urenbank met zogenaamde plus- en min-uren. Als een werknemer gedurende een bepaalde periode meer werkt dan zijn contractuele arbeidstijd, verzamelt hij ‘plus-uren’. Wanneer een werknemer juist minder uren werkt dan de contractuele arbeidstijd, worden er uren afgeschreven. Het belangrijkste principe is dat aan het einde van de referentieperiode de teller weer op nul staat.
Volgens de Belgische wetgeving mag die urenbank, op eender welk gegeven tijdstip, maximum 91 uren bedragen. Dit is uitbreidbaar tot 130 uur of tot 143 uur. Over het aantal min-uren zijn er geen regels. Het aantal uren dat een werknemer te weinig heeft gewerkt valt ten laste van de werkgever. Uiteraard blijft de wetgeving omtrent arbeidsuren en rusttijden binnen deze periode van toepassing. Werknemers moeten nog steeds voldoen aan de wettelijke regels met betrekking tot rusttijden en maximale arbeidsuren per dag/week.
In welke sectoren wordt dit toegepast?
De jaarurensystematiek komt vaak voor in sectoren die te maken hebben met seizoensgebonden werkzaamheden, fluctuerende vraag of projectmatige werkstructuren. Enkele voorbeelden zijn:
- Landbouw: Seizoensarbeid in de landbouw is een klassiek voorbeeld. Tijdens oogstseizoenen of bepaalde perioden van het jaar is er meer werk nodig dan in andere. Een plus-min contomaakt het mogelijk om flexibel om te gaan met deze pieken en dalen in werklast.
- Toerisme en horeca: In vakantiebestemmingen of tijdens vakantieperiodes kan de vraag naar personeel in de horeca of toeristische sector sterk variëren. Een flexibel urenbeheer biedt hier de mogelijkheid om de werktijden van het personeel aan te passen aan de fluctuerende vraag.
- Detailhandel of logistiek: De drukte neemt vaak toe voorafgaand aan feestdagen of speciale aanbiedingsperiodes. Door de toepassing van een jaarurensysteem kunnen winkels en pakjesdiensten flexibeler omgaan met deze piekperiodes.
- Bouwsector: Afhankelijk van projecten en weersomstandigheden kunnen werkzaamheden in de bouw sterk variëren. Het jaarurensysteem biedt hier flexibiliteit, zodat het personeel meer kan werken tijdens drukke bouwperiodes en minder tijdens periodes met bijvoorbeeld slecht weer.
- Zorgsector: Zorgorganisaties kunnen te maken hebben met wisselende zorgvragen gedurende het jaar. Met een variabele arbeidstijdregeling kunnen zij beter inspelen op deze veranderingen zonder de continuïteit van zorg in gevaar te brengen.
Wat zijn de voordelen voor werkgevers?
De voordelen van een jaarurensystematiek voor werkgevers zijn veelzijdig. Werkgevers kunnen in de eerste palats beter inspelen op fluctuaties in de productievraag of seizoensschommelingen. In drukke periodes kunnen werknemers meer werken zonder meteen een beroep te moeten doen op uitzendkrachten. In rustigere tijden kan het aantal gewerkte uren worden verminderd, waardoor werknemers kortere dagen kunnen maken of enkele dagen vrijaf kunnen nemen.
De flexibiliteit die de jaarurensystematiek biedt, kan bovendien de efficiëntie en productiviteit van de organisatie verhogen doordat werknemers in staat zijn om hun werkuren aan te passen aan de werkelijke behoeften van de organisatie. Het systeem kan tot slot helpen om ervaren werknemers aan boord te houden, zelfs tijdens rustigere periodes, doordat zij niet hoeven te vertrekken vanwege daling in werk.
Als werkgever moet je natuurlijk voldoen aan wettelijke beperkingen en afspraken om de jaarurensystematiek correct en eerlijk toe te passen, met inacthname van regels omtrent rusttijden, maximale arbeidsuren en contractuele afspraken.
Wat zijn de voordelen voor werknemers?
De jaarurensystematiek zou ook voor werknemers diverse voordelen moeten opleveren, en dat is cruciaal. Een flexibele werktijdregeling hoort niet alleen gunstig te zijn voor de werkgever. Werknemers moeten betrokken worden bij dit proces en inspraak hebben in de flexibiliteit van hun werktijden, bijvoorbeeld door middel van zelfroosteren. Zo’n betrokkenheid draagt bij aan meer tevredenheid en een succesvolle implementatie van de jaarurensystematiek.
Voor sommige werknemers kan die variatie in werktijden bovendien aantrekkelijk zijn. Dit stelt hen in staat om soms extra uren te draaien tijdens drukke periodes, terwijl ze juist minder hoeven te werken tijdens rustigere tijden. Bovendien hoeven werknemers niet direct te vrezen voor baanverlies tijdens minder drukke periodes, omdat ze mogelijk minder uren kunnen werken zonder hun baan te verliezen. Dit biedt extra zekerheid wanneer de werkbelasting afneemt.
Belangrijke aandachtspunten bij een jaarurensystematiek?
Bij het invoeren van een jaarurensystematiek of plus-minus conto zijn enkele cruciale aandachtspunten van belang.
- Transparante communicatie: Zorg voor heldere communicatie over hoe het systeem werkt, de verwachtingen voor werknemers, en hoe plus- en min-uren worden bijgehouden en gecompenseerd. Maak goede afspraken!
- Juridische en contractuele overwegingen: Zorg ervoor dat de jaarurensystematiek voldoet aan de geldende wet- en regelgeving omtrent arbeidsrecht, inclusief maximale arbeidstijden, rustperiodes en verlofregelingen.
- Betrokkenheid van werknemers: Betrek werknemers actief bij het proces en geef hen inspraak in de flexibiliteit van hun werktijden. Zo vergroot je de acceptatie en het succes van de implementatie.
- Bewaar evenwicht tussen werk en privé: Bewaak de balans tussen flexibiliteit en de bescherming van werknemers tegen overmatige werkdruk. Zorg ervoor dat werknemers voldoende rust krijgen en niet constant onder druk staan om extra uren te maken.
- Duidelijke registratie en administratie: Het correct bijhouden van gewerkte uren, plus- en min-uren, vakantiedagen en verlof is van cruciaal belang. Gebruik hiervoor een goede WFM software. Een goede registratie voorkomt problemen en geschillen.
- Evaluatie en aanpassing: Regelmatige evaluaties van het systeem zijn essentieel. Pas het systeem indien nodig aan op basis van feedback, veranderende behoeften van de organisatie of onvoorziene problemen.
Tot slot, betekent dit systeem het einde van de klassieke 38-uren week?
De jaarurensystematiek betekent zeker niet het einde van de klassieke 38-urige werkweek. Het uitgangspunt blijft dat werknemers in een regelmatig en voorspelbaar werkpatroon blijven werken. De flexibiliteit van de jaarurensystematiek biedt vooral extra ruimte, maar werkgevers en werknemers kunnen nog steeds een vast werkpatroon overeenkomen zonder van deze ruimte gebruik te maken. Over het algemeen wordt de ‘norm’ van 38 uur gemiddeld gerespecteerd.
Binnen een jaarurensystematiek hebben je medewerkers bovendien nog steeds de mogelijkheid om verlof op te nemen, maar dit kan afhangen van het aantal opgebouwde plus- of min-uren in de urenbank. Als een werknemer meer plus-uren heeft dan zijn of haar contractuele uren, kan dit resulteren in de mogelijkheid om verlof op te nemen zonder dat dit ten koste gaat van verloning. Deze extra uren fungeren als een soort tegoed dat tijdens rustigere periodes kan worden ingezet voor verlof zonder loonverlies.
Aan de andere kant, als een werknemer meer min-uren heeft dan het contractuele aantal uren, kan het zijn dat deze uren moeten worden ingehaald voordat er verlof kan worden opgenomen. In sommige gevallen kunnen werknemers, in overleg met de werkgever, afspraken maken over het inhalen van deze min-uren om zo verlof te kunnen opnemen.
Belangrijk is dat binnen de jaarurensystematiek de wetgeving omtrent vakantiedagen en verlof onverminderd van kracht blijft. Werkgevers en werknemers dienen hierover duidelijke afspraken te maken en rekening te houden met de geldende regels betreffende vakantiedagen, verlofuren en wettelijke rustperiodes.
Verbeter je Workforce Management
Ontdek vandaag nog hoe een jaarurensystematiek jouw organisatie meer flexibiliteit kan bieden. Neem contact op voor advies op maat en optimaliseer je personeelsplanning.
Ook interessant voor jou
RACI en WFM: duidelijke rollen en verantwoordelijkheden
Een goed functionerend team (of organisatie) is als een goed georkestreerd stuk muziek: elk teamlid, net als elk instrument, heeft…
7 cruciale voorwaarden voor succesvol zelfroosteren
Het concept van zelfroosteren blijft trending, en dat is niet zonder reden. Het is een innovatieve en praktische methode om…
5-ploegenstelsel: gezonder dan klassieke ploegendiensten?
In de praktijk blijkt dat veel organisaties onvoldoende bekend zijn met de voor- en nadelen van alternatieve ploegensystemen buiten de…
