Nachtarbeid en ploegenarbeid zijn onmisbaar in verschillende bedrijfstakken. Variërend van de gezondheidszorg tot productie en transport. Het is de ruggengraat van onze moderne 24/7 maatschappij. Ondanks hun cruciale rol in de Belgische economie, blijven de risico’s voor medewerkers in ploegen vaak onderbelicht. Maar wat houden deze risico’s precies in?
Nachtwerk is voor 3% van de werkende bevolking in België een realiteit. In sommige gevallen, zoals in de zorg, is nachtarbeid uiteraard onvermijdelijk. In veel andere gevallen verdient het een zorgvuldige afweging. Want nachtarbeid brengt een complexe reeks aan risico’s met zich mee die niet altijd direct zichtbaar zijn. Nachtwerk verstoort zowel je biologische als je sociale ritme, en dat heeft een aantal gevolgen.
Nachtwerk en lichamelijke gezondheidsrisico’s
Werken in onregelmatige diensten heeft een aanzienlijke impact op de lichamelijke gezondheid van werknemers. Fysieke ongemakken ontstaan doordat ze moeten slapen, eten en werken op momenten die niet in lijn zijn met hun natuurlijke biologische klok. Nachtploegwerkers slapen wanneer hun lichaam eigenlijk energie nodig heeft, terwijl eten en werken plaatsvindt op momenten waarop hun lichaam juist rust nodig heeft.
Deze verstoring van de biologische klok kan de slaap-waakcyclus en het natuurlijke ritme van het lichaam ernstig ontregelen. Gevolgen op korte termijn zijn: slaap gerelateerde problemen, spijsverteringsklachten zoals misselijkheid en een verminderde eetlust, en nervositeit met symptomen zoals hoofdpijn en trillingen. Op de lange termijn hebben nachtwerkers een verhoogd risico op ernstige slaapstoornissen, chronische vermoeidheid, angst, depressie, maag- en darmklachten, overgewicht, diabetes type 2, hoge bloeddruk, hoog cholesterol en problemen met hart- en vaatziekten.
Nachtwerk en sociale risico’s
Vrijwel alle activiteiten zijn afgestemd op werken in een standaard dagritme. Denk aan sportclubs, hobby’s, winkelen en sociale tijd met vrienden en familie. Werken in wisselende diensten betekent dat het ritme van werken en vrije tijd afwijkt van wat ‘normaal’ is.
De kans is dus groot dat het ritme niet aansluit bij dat van je familie en vrienden. Dit zorgt niet alleen voor uitdagingen bij het maken van afspraken met familie en vrienden. Er moet tegelijk ook ruimte worden gemaakt voor een goed herstel na nachtdiensten. Bijkomend stuiten nachtwerkers zelfs vaak op onbegrip van hun directe omgeving. Bovendien worden nachtwerkers vaak geconfronteerd met onbegrip vanuit hun directe omgeving. Dit kan leiden tot sociale isolatie, een gevoel van eenzaamheid, depressie, verminderde motivatie en zelfs een verstoorde eetlust.
Nachtwerk en veiligheidsrisico’s
Onze biologische klok beïnvloedt tot slot ons niveau van alertheid en ons prestatievermogen. Overdag presteren we doorgaans beter, terwijl ons energiepijl ‘s nachts relatief lager ligt. Nachtwerkers lopen daarenboven een grotere kans op slaaptekort, wat kan leiden tot extra vermoeidheid en verminderde alertheid.
Het hoogste risico op ongelukken doet zich weinig verrassend voor tijdens nachtdiensten. Vooral wanneer medewerkers meerdere opeenvolgende nachtdiensten werken. Er wordt niet verrassend een verband gelegd tussen ernstige rampen met duizenden slachtoffers en het werken gedurende de nacht.
Voorbeelden hiervan zijn de giframp in Bhopal, India (1984), de ramp met de olietanker Exxon Valdez (1989), het ongeluk met het ruimteveer Challenger (1986), het incident met vlucht 801 van Korean Air (1997), en de nucleaire incidenten Three Mile Island (1979) en Tsjernobyl (1986) – allemaal gebeurtenissen die zich ‘s nachts afspeelden.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat medewerkers die na hun nachtdienst naar huis rijden, door vermoeidheid een verhoogd risico lopen op een eenzijdig auto-ongeluk.
De risico’s van nachtwerk beperken?
Voor organisaties die nachtwerkers in dienst hebben, is het cruciaal om zich bewust te zijn van deze risico’s en zich in te zetten om ze te minimaliseren. Volgens Déhora zijn er ten minste vijf aanpakken of draaiknoppen die werkgevers kunnen hanteren om dit te bereiken:
- Het aantal nachtdiensten minimaliseren
- Gezonder roosteren
- (Meer) invloed geven op de werktijden
- Medewerkers sensibiliseren en optimaal begeleiden
Workshop: fit en gezond bij onregelmatige werktijden
Déhora ontwikkelde een leuke en leerrijke workshop boordevol nuttige tips voor een gezondere levensstijl. Speciaal voor medewerkers die met regelmaat in vroege of late diensten werken. Deze workshop richt zich op het vergroten van het bewustzijn rond gezondheidsrisico’s, waarbij feiten, mythen, leuke oefeningen en eyeopeners samenkomen. Een echte aanrader!
Heb jij een vraag?
Wil je meer weten over ploegenroosters? Wens je hulp en advies bij de organisatie van jouw personeelsplanning? Neem zeker even contact met ons op.
Heb je deze al gezien?
10 uitstekende redenen om te starten met zelfroosteren
Zelfroosteren op zichzelf mag nooit het ultieme doel zijn. Het is een middel, een strategie die gericht is op het…
Gezonde voeding bij nachtwerk en ploegenwerk: tips en advies
Onze biologische klok volgt normaal gesproken een vast dag-nachtritme. Overdag zijn we alert en actief, terwijl ‘s nachts ons lichaam…
Slaaptips voor nachtwerkers: verbeter je rust en herstel
Het menselijk lichaam volgt van nature een dag-nachtcyclus: tijdens de dag zijn we actief en ‘s nachts slapen we. Verschillende…
