Hoewel 5-ploegenroosters hetzelfde gemeen hebben – werken op momenten die zowel sociaal als fysiek uitdagend zijn – tonen ze in de praktijk ontzettend veel variatie. Maar welke 5-ploegenroosters zijn er, en welke past het beste in mijn organisatie? In dit artikel vergelijken we vijf verschillende alternatieven.
In de wereld van volcontinu ploegenwerk is geen enkel rooster is hetzelfde. De verscheidenheid in ploegenroosters weerspiegelt de complexiteit van de werkomgeving en de diverse behoeften van werknemers. Zo ook bij stelsels met 5 verschillende ploegen.
Sommige 5-ploegenroosters bieden hele weekends vrij of werken juist volledige weekends door. Anderen hebben gebroken weekenden of lange blokken vrij. Er zijn roosters met frequente korte reeksen nachtdiensten, terwijl andere minder vaak langere reeksen hebben. Sommige hebben korte rustperiodes tussen werkdagen, terwijl andere juist lange periodes met vrije dagen kennen. Ook qua diensten binnen een reeks kunnen roosters sterk verschillen.
We duiken samen in vijf alternatieven van 5-ploegensystemen, telkens met een 24/7 bezetting en opgesteld volgens onze ergonomische richtlijnen.
5-ploegensysteem: 2 – 2 – 2 rooster
Een van de meest bekende 5-ploegensystemen is het 2-2-2 rooster. Hier werken medewerkers zes opeenvolgende diensten, gevolgd door vier vrije dagen. Het rooster volgt een voorwaartse rotatie en is erg populair. Het patroon bestaat telkens uit twee dezelfde diensten achter elkaar, zoals vroeg-vroeg, laat-laat. Na de tweede nachtdienst volgen dan vier vrije dagen. Dit cyclische patroon herhaalt zich elke tien dagen.
Voordelen:
- Regelmaat en voorspelbaarheid: De vaste 2-2-2 rotatie biedt medewerkers een helder overzicht. Het patroon geeft ook enige voorspelbaarheid, waardoor ze hun planning beter kunnen afstemmen en zich kunnen aanpassen aan hun werktijden.
- Langere periode vrijaf: Na de tweede nachtdienst volgen er vier opeenvolgende vrije dagen, wat medewerkers ruime de tijd geeft om te herstellen en te ontspannen, wat gunstig is na nachtwerk.
Uitdagingen:
- Beperkte flexibiliteit: Het vaste roosterpatroon laat weinig ruimte voor veranderingen en individuele behoeften.
- Lange werkperiodes: Voor sommige medewerkers kan de reeks van zes opeenvolgende werkdagen zwaar zijn. We zien een verhoogd risico op vermoeidheid, vooral tijdens de eerste en tweede nachtdienst van elke cyclus.
- Onderbroken weekends: Lange reeksen met verschillende diensten overlappen met de weekends, wat resulteert in weinig volledige vrije weekends.
5-ploegensysteem: 2-2-3 rooster
Het 2-2-3 rooster is een variant op het 2-2-2 rooster. In reeksen van zeven diensten komt telkens een dag-, middag- of nachtdienst driemaal voor. Vervolgens is de medewerker vier
dagen roostervrij. Het rooster is voorwaarts roterend en komt minder vaak voor. De reden hiervoor is intensiteit van de meestal lange reeks (zeven diensten na elkaar) en de drie nachtdiensten aan het eind van de eerste reeks. Echter, medewerkers waarderen de lange periodes vrij: vier of zelfs vijf dagen achter elkaar en de twee uitgebreide weekenden in week 3 en week 5.
Voordelen:
- Weekendrecreatie: Ten opzichte van het 2-2-2 zijn er meer volledige weekends vrij, én er twee lange weekends in het rooster.
- Spreiding van diensten: Elk type dienst (dag-, middag- of nachtdienst) komt driemaal voor in een cyclus, wat kan helpen bij een gelijkmatigere verdeling van de belasting van verschillende shifts.
Uitdagingen:
- Lange reeks: Een dienstreeks van 7 opeenvolgende werkdagen is zeer intensief. Vanaf de eerste nachtdienst in elke reeks neemt het risico op vermoeidheid aanzienlijk toe.
- Drie opeenvolgende nachten: Aan het einde van de cyclus volgen drie nachtdiensten. Uit ervaring weten we dat medewerkers tijdens deze shiften vaak vrij nemen of zich ziek melden.
5-ploegensysteem: 2 – 2 – 1 rooster
Een andere variant op het 2-2-2 rooster, is het 2-2-1 rooster. Door de wijze waarop deze reeksen zijn ingericht, ontstaat er een beter weekendritme. Ook zijn de reeksen korter: vijf of zes diensten lang, met aansluitend drie of vier roostervrije dagen. De laatste reeks is een vergelijkbare reeks uit het 2-2-2 rooster. Ook dit rooster is voorwaarts roterend.
Voordelen
- Voldoende nachtrust: Dit rooster biedt betere nachtrust in vergelijking met andere 5-ploegenroosters, omdat er eens per vijf weken een losse nachtdienst is aan het eind van de reeks. Dit kan gunstig zijn voor het slaappatroon van werknemers.
- Korte dienstreeksen: Het rooster bestaat uit reeksen van vijf opeenvolgende diensten (twee dagen, twee avonden, één nacht), gevolgd door twee vrije dagen. Dit kan voor sommige werknemers aantrekkelijk zijn vanwege de kortere werkreeksen.
Uitdagingen:
- Beperkte weekendrecreatie: In vergelijking met het 2-2-2 rooster biedt het 2-2-1 rooster minder vrije weekenden. Het 2-2-1 rooster heeft feitelijk slechts één volledig vrij weekend in week 5, vanwege het starten van het weekend in week 1 met een nachtdienst op vrijdag naar zaterdag. Dit kan de weekendbeleving verminderen voor werknemers.
- Frequente verandering van diensten: Voor sommige werknemers kan de voortdurende afwisseling tussen dag-, avond- en nachtdiensten vermoeiend en uitdagend zijn. Zeker voor het slaapritme.
5-ploegensysteem: 3- 3 -3 rooster
Het 3-3-3 rooster is opgebouwd rond drie opeenvolgende werkdagen gevolgd door twee dagen vrij. Dit patroon herhaalt zich continu. Hoewel het op het eerste gezicht een beetje ongeorganiseerd lijkt, volgt het een duidelijk schema van werkdagen gevolgd door roostervrije dagen. Het rooster is achterwaarts roterend tussen reeksen (Nacht, Laat, Vroeg), maar niet-roterend binnen elke reeks. Dit 15-daagse patroon herhaalt zich consequent elke vijftien weken.
Voordelen
- Voldoende hersteltijd: De twee vrije dagen na elke dienstreeks van 3 dagen biedt werknemers voldoende tijd om te herstellen en op te laden voor de volgende werkcycli.
Uitdagingen:
- Beperkte weekendrecreatie:Wat betreft vrije weekends scoort dit rooster het laagst van de voorgaande 5-ploegensystemen. Slechts tweemaal per 15 weken heeft een medewerker echt een weekend vrij.
- Achterwaartse rotatie: De achterwaartse rotatie tussen de reeksen kan voor sommige werknemers verwarrend zijn of moeilijk te plannen voor langere termijn.
5-ploegensysteem: 3- 4 -3 rooster
De laatste variatie in dit overzicht is het 3-4-3 rooster. Dit is een rooster met reeksen van drie of vier gelijke diensten, gevolgd door twee of drie dagen vrij. Dit voorwaarts roterend patroon herhaalt zich elke vijf weken, waarbij twee volledige roostervrije weekends worden ingepland.
Voordelen
- Voldoende hersteltijd: Na elke dienstreeks bieden de twee of drie vrije dagen werknemers de kans om te herstellen voor aanvang van een nieuwe reeks, mits ze hier optimaal gebruik van maken.
- Gematigde rotatie: De afwisseling tussen reeksen van drie en vier diensten zorgt voor variatie in werkuren, dat is beter dan lange dienstreeksen.
- Voorwaartse rotatie: Het voorwaarts roterende patroon vergemakkelijkt de aanpassing aan verschillende diensttijden.
Uitdagingen:
- Pittige nachtreeks:In dit patroon zijn er ook reeksen van 3 à 4 opeenvolgende nachten, en dat is best intensief – met een risico op vermoeidheid.
- Moeilijkheden bij consistentie: De voortdurende afwisseling in diensten en vrije dagen is voor sommige werknemers dan weer uitdagend. Zeker als ze gesteld zijn op routine.
Conclusie
De verscheidenheid van bovenstaande roosters weerspiegelt de diverse behoeften van werknemers en de complexiteit van hun werkomgeving. Elke variant, met zijn eigen mix van lange of korte dienstreeksen, verschillende weekendregelingen en rustperiodes, brengt unieke voordelen en uitdagingen met zich mee. Maar er bestaat geen universeel ‘beste’ 5-ploegenrooster.
Mensen hebben uiteenlopende voorkeuren en behoeften die invloed hebben op hun keuze. Elke organisatie kent een eigen dynamiek en moet de juiste afwegingen maken binnen haar operationele context. Onze focus ligt dus niet op een specifiek rooster, maar op een oplossing die gedragen wordt door zowel medewerkers als het bedrijf. Ons ultieme advies is om elk ploegenrooster individueel te bekijken, met een objectieve en waarderende blik, rekening houdend met de diversiteit van behoeften en de kracht van aanpassingsvermogen.
Heb jij een vraag?
Wil je meer weten over de verschillende ploegendiensten, of wil je advies welk rooster het beste past binnen jouw organisatie?
Heb je deze al gelezen?
Wat is het verschil tussen een 3, 4, 5 of 6 ploegenrooster?
Dit artikel behandelt de meest voorkomende basisvormen van ploegenroosters. We nemen een diepe duik in enkele verschillende voorbeelden van 3-4-5…
10 uitstekende redenen om te starten met zelfroosteren
Zelfroosteren op zichzelf mag nooit het ultieme doel zijn. Het is een middel, een strategie die gericht is op het…
5-ploegenstelsel: gezonder dan klassieke ploegendiensten?
In de praktijk blijkt dat veel organisaties onvoldoende bekend zijn met de voor- en nadelen van alternatieve ploegensystemen buiten de…
