In het laatste weekend van maart schakelen we weer over van wintertijd naar zomertijd. Dat betekent: de klok gaat een uur vooruit, van 2:00 naar 3:00 uur. Maar wat betekent dat concreet voor je personeelsplanning en je medewerkers? En welke impact heeft die tijdsverandering op gezondheid en welzijn, zeker bij nachtwerk? We zetten het voor je op een rij.
Hoewel het in de praktijk om “slechts” één uur gaat, heeft de omschakeling naar zomertijd wél gevolgen. Niet alleen voor je planning, maar ook voor hoe medewerkers zich voelen én functioneren. De interne klok van je lichaam, ook wel het circadiane ritme genoemd, heeft tijd nodig om zich aan te passen. Het resultaat: een tijdelijke dip in energie, verminderde alertheid en soms zelfs een verhoogd risico op fouten of incidenten. Voor nachtwerkers komt daar nog een extra uitdaging bij, want hun biologische ritme is al gevoeliger door onregelmatige werktijden.
Invloed op werktijd en personeelsplanning
De omschakeling naar zomertijd lijkt op papier een kleine aanpassing, maar zorgt in de praktijk vaak voor verwarring bij het plannen van nachtshifts. Omdat de klok een uur vooruitgaat, verliezen we die nacht letterlijk één uur. Dat heeft directe gevolgen voor de werktijd én voor de manier waarop je de planning organiseert.
Neem bijvoorbeeld een standaard nachtshift van 22:00 tot 06:00 uur. Op papier acht uur, maar in de nacht van de omschakeling wordt het in werkelijkheid slechts zeven uur. De klok springt immers van 2:00 uur naar 3:00 uur. Dat betekent dat medewerkers een uur minder presteren dan normaal.
Sommige organisaties passen hun planning hierop aan door tijdens die nacht tijdelijk een langere shift in te plannen, bijvoorbeeld van 21:00 tot 06:00 uur, of door de shift over meer medewerkers te verdelen. Andere organisaties kiezen ervoor het uur ‘te compenseren’ bij de omschakeling naar de wintertijd, wanneer er net een uur bijkomt.
Wat je als organisatie ook kiest, het is cruciaal om:
- Vooraf duidelijke keuzes te maken in je planningsbeleid.
- Heldere communicatie te voorzien richting medewerkers.
- Tijdregistratie en payrollsystemen correct af te stemmen op de klokwissel.
Naast de werktijd zelf, zijn er nog andere zaken om rekening mee te houden bij de overgang naar zomertijd:
- Verstoringen in continuïteit: In sectoren met doorlopende operaties (zorg, logistiek, productie) kan een ‘ontbrekend’ uur leiden tot onderbezetting. Zorg dus dat er voldoende buffer is of dat shifts goed op elkaar aansluiten.
- Tijdzones bij internationale samenwerking: Werk je met teams of klanten in het buitenland, dan is het belangrijk om dubbel te checken of hun zomertijd op hetzelfde moment ingaat – of misschien helemaal niet van toepassing is.
Door tijdig te anticiperen op de klokwissel en ruimte te laten voor nuance in je planning, beperk je fouten en ondersteun je het welzijn én de productiviteit van je teams. Tijdintelligente planning is niet alleen een kwestie van juiste roosters, maar ook van heldere keuzes en menselijke aandacht.
Impact op verloning
Voor medewerkers die tijdens de omschakeling naar zomertijd een nachtdienst draaien, verandert er op papier misschien weinig — maar in de praktijk werken ze effectief een uur minder. Dit roept natuurlijk vragen op over de verloning.
Voor medewerkers met een vast maandsalaris is de impact beperkt: zij behouden gewoon hun volledige loon, ongeacht het aantal effectief gepresteerde uren tijdens die nacht. Er hoeft dus geen aanpassing te gebeuren.
Voor medewerkers met een uurloon ligt het iets complexer. Een eerlijke en praktische oplossing die vaak wordt toegepast, is het compenseren over het jaar heen: medewerkers die tijdens de zomertijdomschakeling een uur minder werken (7 uur i.p.v. 8), draaien in oktober – bij de overgang naar wintertijd – een shift van 9 uur. Op die manier wordt het ene uur gecompenseerd door het andere, en blijft het totaalloon in evenwicht.
Is zo’n evenwichtige regeling niet mogelijk, dan geldt doorgaans het volgende principe:
- Medewerkers die enkel werken tijdens de overgang naar zomertijd krijgen volledig loon voor 8 uur, ook al werken ze effectief 7 uur.
- Medewerkers die enkel werken tijdens de overgang naar wintertijd krijgen loon voor 9 uur, ook al staat er normaal een 8-urige shift gepland.
Deze regeling is in lijn met de afspraken uit CAO nr. 30 waarin bepaald wordt hoe arbeidsprestaties tijdens tijdswissels verrekend mogen worden. Het is in elk geval aan te raden om hierover transparant te communiceren binnen je organisatie en je loonadministratie tijdig op de hoogte te brengen van de gekozen aanpak.
Impact op welzijn en je biologische klok
De overgang naar zomertijd betekent voor de meeste mensen een uur minder slaap. En hoewel het verzetten van de klok op zich weinig moeite kost, is het aanpassen van je interne ritme een ander verhaal. Onze biologische klok – ook wel het circadiane ritme genoemd – raakt snel ontregeld, zelfs door die ene uurverschuiving. Het resultaat? Lichte klachten die doen denken aan een milde jetlag.
Vaak lukt het inslapen nog wel, maar het opstaan verloopt moeizamer in de dagen na de omschakeling. Dat komt doordat je lichaam zich baseert op licht om slaaphormonen aan te maken. Bij afnemend daglicht produceert het melatonine, wat slaperigheid opwekt. Maar omdat het ‘s avonds langer licht blijft, komt deze productie later op gang – en dus verschuift ook je slaaptijd. Tegelijk maakt je lichaam ‘s ochtends adrenaline aan zodra het licht wordt. Dat ritme komt door de tijdsverschuiving tijdelijk uit balans.
Deze verstoring kan leiden tot verminderde energie, een dip in concentratie en zelfs een verschuiving in je eetlust, zeker bij mensen die gewend zijn om op vaste tijdstippen te eten. Gelukkig herstelt je biologische klok zich meestal vanzelf binnen enkele dagen.
Tip: Begin de zondag na de omschakeling met een voedzaam ontbijt en stel jezelf bloot aan natuurlijk daglicht. Dat helpt je lichaam sneller wennen aan het nieuwe ritme.
Nachtwerkers: extra gevoelig voor ritmeverstoring
Voor medewerkers in nacht- of ploegenarbeid is het effect van de klokwissel vaak nog groter. Hun biologische klok staat al onder druk door onregelmatige werktijden, en de extra tijdsverschuiving maakt het nog moeilijker om een stabiel ritme aan te houden. Dit kan leiden tot:
- verhoogde slaperigheid overdag
- minder herstel na een shift
- verstoorde sociale ritmes en contactmomenten
- verhoogd risico op gezondheidsklachten bij langdurige ontregeling
Een goed afgestemd ploegenrooster en duidelijke communicatie over werktijden maken een groot verschil. Zorg ervoor dat nachtwerkers voldoende rusttijd krijgen rond de omschakeling, en geef waar mogelijk ruimte voor flexibiliteit in de aanpassing van het ritme. Ook hier geldt: slimme planning draagt bij aan beter welzijn.
Vragen over planning of ploegenroosters?
Onze adviseurs denken graag met je mee. Neem contact op voor een vrijblijvende verkenning.
Ook interessant
Wat is het verschil tussen een 3, 4, 5 of 6 ploegenrooster?
Dit artikel behandelt de meest voorkomende basisvormen van ploegenroosters. We nemen een diepe duik in enkele verschillende voorbeelden van 3-4-5…
10 vuistregels voor gezondere en evenwichtige ploegenroosters
Een gebalanceerd rooster kan zowel fysiek als mentaal welzijn positief beïnvloeden. Aan de andere kant kunnen overbelastende, onevenwichtige roosters slaappatronen…
5-ploegenstelsel: gezonder dan klassieke ploegendiensten?
In de praktijk blijkt dat veel organisaties onvoldoende bekend zijn met de voor- en nadelen van alternatieve ploegensystemen buiten de…
