Het is weer zover! Dit weekend schakelen we opnieuw over van wintertijd naar zomertijd. Maar hoe zit dat precies voor medewerkers die ‘s nachts werken? Werken zij die nacht één uur minder? En wat is de invloed van dat ene uur op je gezondheid? Je leest het hieronder.
De overgang naar zomertijd betekent dat we de klok een uur vooruitzetten: 02:00 uur wordt 03:00 uur. Dit heeft tot gevolg dat we die nacht één uur minder slapen, maar ook dat de dagen erna ‘s avonds langer licht blijft. Deze verandering kan gunstig zijn voor ons algemeen welzijn en energiebesparing.
De laatste overweging is meteen de belangrijkste reden waarom zomertijd sinds 1977 in België worden toegepast. Tegenwoordig is dat effect op energiebesparing echter minder duidelijk. De afgelopen jaren is er dan ook behoorlijk wat discussie geweest over de zin en onzin van zomertijd. Want zeker is wel: de klokverandering (zelfs dat éné uurtje) heeft invloed op onze biologische klok en ons slaapritme, in het bijzonder voor mensen die ‘s nachts werken.
Invloed op werktijd en personeelsplanning
De invloed van tijdswisselingen op werktijd en planning kan soms verwarrend zijn. Laten we eens kijken naar de situatie:
Voor de meeste medewerkers wordt de nachtshift wel degelijk een uurtje korter. Medewerkers worden ingepland voor een nachtshift van 22:00 uur tot 06:00 uur (8 uur). In de praktijk werken ze echter maar 7 uur, omdat de klok in oktober een uur terug wordt gezet bij de overgang naar de wintertijd.
In sommige organisaties wordt een nachtshift van 09:00 uur tot 06:00 uur (9 uur) ingepland. Door het wisselen naar zomertijd valt er echter één uur weg, waardoor medewerkers effectief 8 uur presteren. Bij de wissel naar wintertijd wordt dan weer een shift van 07:00 uur tot 02:00 uur (7 uur) ingepland, waardoor de werkelijke werktijd opnieuw op 8 uur neerkomt.
In elk geval is het belangrijk om te begrijpen dat er verschillende oplossingsrichtingen mogelijk zijn, en elk bedrijf kan dit anders regelen. Het is hoe dan ook essentieel dat organisaties duidelijk communiceren over de verwachte werktijden en de impact van tijdswisselingen op de planning. Zo kunnen medewerkers goed geïnformeerd hun werkzaamheden uitvoeren.
Impact op verloning
Wie die nacht in ploegen werkt zal dus een uur minder of minder presteren. Medewerkers die maandelijks een vast salaris ontvangen, hoeven zich geen zorgen te maken. Ongeacht de omschakeling blijven ze betaald worden volgens hun normale werktijden.
Voor uurloonmedewerkers is de situatie iets complexer. Een ideale aanpak is om de medewerkers die tijdens de overgang naar het zomeruur (7 uur) werken, ook te laten werken tijdens de omschakeling naar het winteruur (9 uur) in oktober. Hierdoor kan het normale loon voor 8 uur werk worden uitbetaald tijdens de nacht waarop we overschakelen naar het zomeruur. Het niet-gewerkte uur wordt beschouwd als een ‘vervroegde betaling’ voor het extra uur dat ze werken bij de overgang naar het winteruur.
Lukt het toch niet om dit zo te organiseren, dan wordt het loon betaald als volgt:
- Werknemers die uitsluitend werken tijdens de overgang naar het zomeruur ontvangen het normale loon voor 8 uur, zelfs als ze slechts 7 uur werken.
- Werknemers die uitsluitend werken tijdens de overgang naar het winteruur ontvangen het loon voor de volledige 9 uur.
Meer weten? Je leest er alles over in CAO nr. 30
Impact op je welzijn en je biologische klok
Voor veel mensen betekent de overgang naar zomertijd een uur minder slaap. Hoewel het verzetten van je klok op zichzelf weinig moeite kost, is het aanpassen van je interne klok niet zo eenvoudig als een druk op de knop. En ook al gaat het maar over één luttel uur: sommige mensen ervaren zelfs enkele dagen lang lichte ongemakken, vergelijkbaar met een milde jetlag.
Het slapen zelf verloopt meestal wel prima, maar vooral het opstaan kan in de eerste dagen na het ingaan van de zomertijd wat moeilijker zijn. Dit heeft alles te maken met je circadiane ritme, ook wel je biologische klok genoemd. Om goed te kunnen slapen, zijn bepaalde hormonen nodig. Wanneer het daglicht afneemt, stimuleert je lichaam de productie van het slaaphormoon melatonine. Door het plotseling een uur later donker worden ‘s avonds, begint die productie wat later op gang te komen. Het omgekeerde geldt voor het ontwaken: je lichaam maakt meer adrenaline aan onder invloed van zonlicht.
Het gevolg van deze verschuiving in je biologische ritme kan zijn dat je de eerstvolgende dagen wat minder energie hebt. Ook je hongergevoel kan beïnvloed worden, vooral als je gewend bent om op vaste tijdstippen te eten. Gelukkig stelt je lichaam zich na enkele dagen volledig in op het nieuwe uur.
Een gouden tip voor zondagochtend? Begin de dag met een voedzaam ontbijt en laat meteen wat daglicht binnen. Dit vertelt je lichaam dat de dag is begonnen, en helpt je biologische klok zich aan te passen aan de nieuwe tijd.
Nachtwerkers extra gevoelig voor verstoring bioritme
Nachtwerkers hebben een al uitdagend bioritme door hun onregelmatige shiften. De omschakeling naar zomertijd of wintertijd kan dit ritme nog verder verstoren, omdat het lichaam zich extra moet aanpassen aan een nieuwe tijdzone. Dit kan leiden tot verhoogde slaperigheid overdag, meer vermoeidheid, en een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. Bovendien hebben nachtwerkers vaak minder tijd voor sociale activiteiten of om met hun familie door te brengen vanwege hun onregelmatige schema.
Om hun gezondheid te beschermen, moeten nachtwerkers extra voorzichtig zijn tijdens de overgang naar zomertijd of wintertijd. Het is essentieel dat ze hun slaapgewoonten goed beheren. Een evenwichtig ploegendienstrooster kan hierbij helpen. Zo zorgt een goede organisatie en planning ervoor dat nachtwerkers zo min mogelijk hinder ondervinden van deze tijdsveranderingen.
Aan de slag met gezonde en evenwichtige werktijden?
Benieuwd hoe wij jouw organisatie kunnen ondersteunen op het gebied van werktijd, workforce management en gezondheid? Neem zeker contact met ons op.
Ook interessant
Wat is het verschil tussen een 3, 4, 5 of 6 ploegenrooster?
Dit artikel behandelt de meest voorkomende basisvormen van ploegenroosters. We nemen een diepe duik in enkele verschillende voorbeelden van 3-4-5…
10 vuistregels voor gezondere en evenwichtige ploegenroosters
Een gebalanceerd rooster kan zowel fysiek als mentaal welzijn positief beïnvloeden. Aan de andere kant kunnen overbelastende, onevenwichtige roosters slaappatronen…
5-ploegenstelsel: gezonder dan klassieke ploegendiensten?
In de praktijk blijkt dat veel organisaties onvoldoende bekend zijn met de voor- en nadelen van alternatieve ploegensystemen buiten de…
